Afyon İş Hukuku
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum ortamında insanoğluın filvaki kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Adalet kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene yakınmak, maşeri yaşamın gerçekleşmesini tedarik etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin katsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, kesinkes hakikat kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum ortamında insanoğluın ekonomi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte dostluk, kişioğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir dizge, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten ufuklerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini tedarik etmek için konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların hepsidür. Daha yaygın bir tanımıyla dostluk, adalete yönelmiş maşeri evetşlakin düzenidir. Ahbaplık Söz Valörı Ahbaplık kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “gerçek” kelimesinin çoğcelil “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na göre dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk valörında da kullanılır. Teknik Valörı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği dâhilin hala doyurucu bir tanım örgülamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi ortamında asıl olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bap düz kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun serlıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk tarafından güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde menent nitelikteki cemi durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak dâhilin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve kazanç cezaları; esas hukukunda siyasetten men, fırka metres; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları üzere ayrı ayrı dostluk dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasal ufukleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan dostluk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri yaşamı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik ortamında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun uygulama amacını, maşeri gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından kaynaklanan ihtiyaçlarını katlamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile tevellüt, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni yaşamın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal örgüsına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine yaraşıklı yetişmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de bağlıdır; kazançlı yoksulluklara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir aranjman altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanımıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yetişmek üzere dü ayrı ayrı anlamda kullanılır. Adalet esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Koca her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tevdi etmek uğrunda daim ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak kavramı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzında hukuki valör olarak kelime konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet dâhilindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini dâhilaziz kurallar cemiü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve harcamak durumunda bulunduğuna göre, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini dâhilerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; ister mevcut düzeni savunmak, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her devir adalete servurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta katmıza kurulu dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk valörında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut dostluk düzenlerinin kendisine yaraşıklı olup olmadığı açısından bir valör ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve aksi katlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon balans ortamında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Olağan olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşlakin uyacak, hem de bu maşeri yaşamın pasış ortamında sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamaya çkızılışacaktır.